1 May Maharashtra Din पार्श्वभूमी : ब्रिटिश भारतात, भाषावार प्रांत पुनर्रचना करण्याची मागणी जोरदारपणे वाढत होती. १९४७ मध्ये भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर, या मागणीला अधिक तीव्रता आली. मराठी भाषिकांमध्येही स्वतःचा स्वतंत्र प्रांत असण्याची इच्छा होती, ज्यामध्ये मराठी भाषिक प्रदेशांचा समावेश असेल.
संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ:
१९४८ मध्ये, “संयुक्त महाराष्ट्र समिती” नावाची संस्था स्थापन झाली. या समितीने मराठी भाषिक प्रदेशांचा एकत्रित प्रांत स्थापन करण्यासाठी चळवळ सुरू केली. यात मुंबई शहर, बऱ्याच मराठी भाषिक भागांवर राज्य करणारे हैदराबाद संस्थान आणि इतर मराठी भाषिक प्रदेशांचा समावेश होता.
चळवळीची वैशिष्ट्ये:
- शांततापूर्ण आणि अहिंसक मार्गांनी आंदोलनं
- मोठ्या प्रमाणात मोर्चे, जुलुस आणि सभा
- जनजागृती आणि एकात्मतेसाठी प्रयत्न
- राजकीय नेते आणि सामाजिक कार्यकर्त्यांचा सहभाग
मुख्य घटना:
- १९४८: संयुक्त महाराष्ट्र समितीची स्थापना
- १९५६: राज्य पुनर्रचना कायद्यानुसार, मराठी भाषिक प्रदेशांचा “द्विभाषिक” (मराठी-गुजराती) “बॉम्बे राज्य” मध्ये समावेश
- १९५६-१९६०: संयुक्त महाराष्ट्रासाठी तीव्र आंदोलनं, ज्यामध्ये अनेक हुतात्मे
- १९६०: “महाराष्ट्र राज्य पुनर्रचना कायदा” पारित, ज्याने मराठी भाषिक प्रदेशांचा “महाराष्ट्र” नावाचा स्वतंत्र प्रांत तयार केला.
Read Must : Hanuman chalisa : हनुमान चालीसा दोहा ,चौपाई , महत्व आणि संपूर्ण माहिती
संयुक्त महाराष्ट्राचे महत्त्व:
- मराठी भाषिक आणि संस्कृतीचे एकत्रीकरण
- भाषावार प्रांत पुनर्रचना चळवळीला चालना
- भारतातील इतर भाषिक प्रदेशांसाठी प्रेरणादायी
आजही कायम आहेत काही वादग्रस्त मुद्दे:
- बेळगावी आणि कारवार सारख्या काही मराठी भाषिक प्रदेशांचा कर्नाटकात समावेश
- मराठवाडा आणि विदर्भाच्या विकासामधील असमानता
1 May Maharashtra Din हा भारतात कामगार दिन म्हणून साजरा केला जातो.
- राष्ट्रीय सुट्टी: कामगार दिन (Kamgar din) भारतात राष्ट्रीय सुट्टी आहे.
- समारंभ: Maharashtra Din या दिवशी राजकीय पक्ष, कामगार संघटना आणि सामाजिक संस्था मोर्चे, सभा आणि परिसंवाद आयोजित करतात.
- पुरस्कार: उत्कृष्ट कामगिरी करणाऱ्या कामगारांना पुरस्कार देण्यात येतात.
कामगार दिनाचे संदेश:
- “एकता आणि बंधुभाव हेच कामगारांचं शस्त्र आहे.”
- “श्रम हेच जीवन आहे.”
- “कामगारांचा सन्मान म्हणजे राष्ट्राचा सन्मान.”
Read Must : 1 April : एक एप्रिल हा दिवस एप्रिल फूल म्हणून का साजरा केला जातो..?
२१ नोव्हेंबर इ. स. १९५६ चे हुतात्मे
- सिताराम बनाजी पवार
- जोसेफ डेव्हिड पेजारकर
- चिमणलाल डी. शेठ
- भास्कर नारायण कामतेकर
- रामचंद्र सेवाराम
- शंकर खोटे
- धर्माजी गंगाराम नागवेकर
- रामचंद्र लक्ष्मण जाधव
- के. जे. झेवियर
- पी. एस. जॉन
- शरद जी. वाणी
- वेदीसिंग
- रामचंद्र भाटीया
- गंगाराम गुणाजी
- गजानन ऊर्फ बंडू गोखले
- निवृत्ती विठोबा मोरे
- आत्माराम पुरुषोत्तम पानवलकर
- बालप्पा मुतण्णा कामाठी
- धोंडू लक्ष्मण पारडूले
- भाऊ सखाराम कदम
- यशवंत बाबाजी भगत
- गोविंद बाबूराव जोगल
- पांडूरंग धोंडू धाडवे
- गोपाळ चिमाजी कोरडे
- पांडूरंग बाबाजी जाधव
- बाबू हरी दाते
- अनुप माहावीर
- विनायक पांचाळ
- सिताराम गणपत म्हादे
- सुभाष भिवा बोरकर
- गणपत रामा तानकर
- सिताराम गयादीन
- गोरखनाथ रावजी जगताप
- महमद अली
- तुळशीराम पुंजाजी बेलसरे
- देवाजी सखाराम पाटील
- शामलाल जेठानंद
- सदाशिव महादेव भोसले
- भिकाजी पांडूरंग रंगाटे
- वासुदेव सुर्याजी मांजरेकर
- भिकाजी बाबू बांबरकर
- सखाराम श्रीपत ढमाले
- नरेंद्र नारायण प्रधान
- शंकर गोपाल कुष्टे
- दत्ताराम कृष्णा सावंत
- बबन बापू भरगुडे
- विष्णू सखाराम बने
- सिताराम धोंडू राडये
- तुकाराम धोंडू शिंदे
- विठ्ठल गंगाराम मोरे
- रामा लखन विंदा
- एडवीन आमब्रोझ साळवी
- बाबा महादू सावंत
- वसंत द्वारकानाथ कन्याळकर
- विठ्ठल दौलत साळुंखे
- रामनाथ पांडूरंग अमृते
- परशुराम अंबाजी देसाई
- घनश्याम बाबू कोलार
- धोंडू रामकृष्ण सुतार
- मुनीमजी बलदेव पांडे
- मारुती विठोबा म्हस्के
- भाऊ कोंडीबा भास्कर
- धोंडो राघो पुजारी
- ह्रुदयसिंग दारजेसिंग
- पांडू माहादू अवरीरकर
- शंकर विठोबा राणे
- विजयकुमार सदाशिव भडेकर
- कृष्णाजी गणू शिंदे
- रामचंद्र विठ्ठल चौगुले
- धोंडू भागू जाधव
- रघुनाथ सखाराम बीनगुडे
- काशीनाथ गोविंद चिंदरकर
- करपैया किरमल देवेंद्र
- चुलाराम मुंबराज
- बालमोहन
- अनंता
- गंगाराम विष्णू गुरव
- रत्नु गोंदिवरे
- सय्यद कासम
- भिकाजी दाजी
- अनंत गोलतकर
- किसन वीरकर
- सुखलाल रामलाल बंसकर
- पांडूरंग विष्णू वाळके
- फुलवरी मगरु
- गुलाब कृष्णा खवळे
- बाबूराव देवदास पाटील
- लक्ष्मण नरहरी थोरात
- ठमाबाई विठ्ठल सूर्यभान
- गणपत रामा भुते
- मुनशी वझीऱअली
- दौलतराम मथुरादास
- विठ्ठल नारायण चव्हाण
- देवजी शिवन राठोड
- रावजीभाई डोसाभाई पटेल
- होरमसजी करसेटजी
- गिरधर हेमचंद लोहार
- सत्तू खंडू वाईकर
- गणपत श्रीधर जोशी
- माधव राजाराम तुरे(बेलदार)
- मारुती बेन्नाळकर
- मधूकर बापू बांदेकर
- लक्ष्मण गोविंद गावडे
- महादेव बारीगडी
- कमलाबाई मोहिते
- सीताराम दुलाजी घाडीगावकर
- शंकरराव तोरस्कर
निष्कर्ष:
संयुक्त महाराष्ट्राची स्थापना हा मराठी भाषिक आणि संस्कृतीसाठी एक ऐतिहासिक क्षण होता. आज तोआपण Maharashtra Din आणि कामगार दिन म्हणून साजरा करतो. पण हे शांततापूर्ण आणि अहिंसक मार्गांनी लढा देणाऱ्या लोकांच्या संघर्षामुळे हे शक्य झाले. आजही, महाराष्ट्र एक प्रगतीशील आणि समृद्ध राज्य आहे, ज्याला समृद्ध संस्कृतीचा वारसा आहे.
टीप:
- वरील माहिती संक्षिप्त आहे. संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी तुम्ही पुस्तके, लेख आणि इतर स्त्रोत वाचू शकता.
- तुम्हाला या चळवळीतील विशिष्ट घटनेबाबत किंवा व्यक्तीबाबत अधिक माहिती हवी असल्यास, मला नक्की विचारा.
I am a professional film serial writer director and apart from this work I do blogging full time.I am the founder of 24 Yes Entertainment a production house.Besides this I have written and directed many OTT serials till date.